Tiến sĩ Vũ Thị Thu Thủy - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh phát biểu chỉ đạo tại Hội thảo.

Tham dự Hội thảo có đồng chí Nguyễn Thị Hải Nhung - Vụ trưởng Vụ Văn hóa Dân tộc, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch; Tiến sĩ Vũ Thị Thu Thủy - Phó Chủ tịch UBND tỉnh; PGS.TS Vương Xuân Tình - Nguyên Viện trưởng Viện Dân tộc học, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam; Giáo sư Philip Taylor, quốc tịch Australia - Nhà Việt Nam học; đại diện các Vụ, viện thuộc Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch; Uỷ ban Dân tộc Việt Nam; các đồng chí lãnh đạo đại diện các Sở, ban ngành tỉnh và các nhà Khoa học. Về phía huyện Ba Chẽ có các đồng chí: Đỗ Khánh Tùng - Phó Bí thư thường trực Huyện ủy; Nguyễn Minh Sơn - Phó Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện; các đồng chí trong Thường trực HĐND - UBND huyện; lãnh đạo các cơ quan, đơn vị; Bí thư Đảng uỷ, Chủ tịch UBND các xã, thị trấn; các thầy mo và những người có uy tín trong cộng đồng xã Nam Sơn.

Đồng chí Nguyễn Minh Sơn - Phó Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện Ba Chẽ phát biểu khai mạc Hội thảo.

Phát biểu khai mạc, đồng chí Nguyễn Minh Sơn - Phó Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện nhấn mạnh: Ba Chẽ là địa phương có kho tàng di sản văn hóa đa dạng của các dân tộc thiểu số. Huyện đã nghiên cứu kỹ và thấy rằng, muốn đẩy mạnh hoạt động dịch vụ du lịch theo hướng bền vững, điều cốt yếu là phải dựa vào sự đa dạng, phong phú, riêng có của văn hóa các dân tộc thiểu số. Hiện địa điểm được lựa chọn đề bảo tồn di sản văn hóa của người Dao ở huyện Ba Chẽ được lựa chọn là thôn Sơn Hải (xã Nam Sơn, Ba Chẽ), một địa bàn đặc thù của người Dao nơi vừa có núi đồi vừa có sông nước cùng nhiều đặc trưng văn hóa nổi bật... Do đó cần có những nghiên cứu, đề xuất chiến lược cụ thể gắn với bảo tồn di sản văn hóa để phát triển du lịch đặc biệt du lịch trải nghiệm tại cộng đồng... Để đề án được hoàn thiện, sớm được trển khai thực hiện rất mong có sự hỗ trợ, giúp đỡ của các nhà khoa học, các nhà hoạch định chính sách tại hội thảo.

Thôn Sơn Hải, xã Nam Sơn nằm cách trung tâm huyện Ba Chẽ gần 10 km. Thôn có 73 hộ, 296 nhâu khẩu; việc triển khai thực hiện Đề án “Bảo tồn bản văn hóa người Dao gắn với phát triển du lịch cộng đồng” tại địa bàn thôn Sơn Hải là việc làm cần thiết. Với vị trí đắc địa vừa có núi đồi và sông nước và hội tụ đủ các yếu tố “thiên thời, địa lợi, nhân hòa”. Sau khi được đầu tư xây dựng, khôi phục, bảo tồn và phát huy di sản văn hóa người Dao tại đây, trong tương lai gần, nơi đây sẽ trở thành một trung tâm du lịch trải nghiệm. Thành quả của đề án sẽ là tiếng nói quan trọng của địa phương trong sự nghiệp “Xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” hiện tại và tương lai.

Đề án được thực hiện với mục tiêu nhằm ngăn chặn sự mai một bản sắc văn hóa dân tộc trước sự tác động của quá trình phát triển, tạo nền tảng để từng bước phát triển du lịch để bà con coi văn hóa như một tiềm năng, thế mạnh trong phát triển kinh tế - xã hội; từng bước xây dựng, sưu tầm, trưng bày, giới thiệu về di sản văn hóa đặc sắc của các nhóm Dao ở Việt Nam, biến nơi đây thành một trong những Trung tâm bảo tồn và phát huy di sản văn hóa người Dao của cả nước, gắn chặt với quá trình phát triển Du lịch của địa phương cũng như của liên vùng.

Đề án thực hiện 3 mục tiêu chính: Góp phần phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội ở địa phương; Tăng thu nhập cho nhiều người dân địa phương, giảm nghèo bền vững; đóng góp tích cực vào hoạt động bảo tồn các tài nguyên tự nhiên, tài nguyên văn hoá địa phương.

Phối cảnh Bản văn hoá người Dao huyện Ba Chẽ.

Đề án được chia thành các giai đoạn thực hiện theo lộ trình. Trong năm 2019, sẽ triển khai thực hiện xây dựng một số thiết chế văn hóa nhằm đảm bảo cho hoạt động trình diễn, bảo tồn di sản văn hóa của cộng đồng như sinh hoạt văn hóa cộng đồng, Dự án quy hoạch tổng thế khu du lịch sinh thái - văn hóa trên địa bàn của thôn và vùng phụ cận. Triển khai nghiên cứu, sưu tầm, tập luyện để chuẩn bị cho việc phục dựng lễ hội cúng Bàn Vương vào ngày mồng 1 tháng 2 (âm lịch); Duy trì lễ hội định kỳ hàng năm. Kết hợp lồng ghép với một số hoạt động du lịch - văn hóa khác của huyện như Hội Trà hoa vàng; thực hiện các bước chuẩn bị cho việc truyền dạy chữ Nôm Dao của địa phương và hoàn thành quy hoạch bảo tồn di sản văn hóa thôn Sơn Hải gắn với du lịch.

Trong năm 2020, sẽ tổ chức các lớp truyền dạy chữ Nôm Dao cho người dân; Triển khai thực hiện các cơ sở nghỉ dưỡng theo mô hình Homestay; Quy hoạnh và tổ chức trồng hoa, tạo cảnh quan du lịch, xây dựng một số nhà nghỉ dưỡng nhỏ tại theo mô hình nhà để thóc của người Dao. Hoàn thành giai đoạn 1 dự án xây dựng nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng theo mô hình nhà truyền thống nửa sàn, nửa đất của người Dao; Xây dựng cầu tàu, bến tàu và các hạng mục phụ trợ tại khu vực trung tâm thôn, gần với bến thuyền hiện tại. Tổ chức lễ hội Bàn Vương vào ngày mùng 1 tháng 2 âm lịch. Coi đây là lễ hội văn hóa trung tâm khẳng định giá trị văn hóa dân tộc Dao; kết hợp giới thiệu, trình diễn những di sản văn hóa đặc sắc của người Dao đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, gắn với tín ngưỡng thờ cúng thổ địa, thờ rừng thiêng, phát động trồng cây gây rừng theo tín ngưỡng thờ thần rừng… Nghiên cứu, sưu tầm và xuất bản sách về di sản văn hóa tiêu biểu của người Dao ở huyện Ba Chẽ. Phục dựng, làm phim về di sản văn hóa tiêu biểu của người Dao ở Ba Chẽ nói chung và ở thôn Sơn Hải nói riêng; Xây dựng mô hình làng văn hóa truyền thống; hình thành các điểm, các tuyến du lịch trên địa bàn; thành lập Hợp tác xã du lịch thôn Sơn Hải; Vận động, kêu gọi các doanh nghiệp cùng kết nối và tham gia đầu tư để từng bước thu hút khách du lịch về cho địa phương.

Trong giai đoạn 2021 - 2025, sẽ triển khai xây dựng nhà sinh hoạt cộng đồng và các hạng mục phụ trợ; duy trì hiệu quả hoạt động của Hợp tác xã du lịch thôn Sơn Hải; triển khai các hoạt động Festival du lịch của huyện Ba Chẽ, lấy thôn Sơn Hải là một địa chỉ trung tâm trong những điểm đến của du lịch Ba Chẽ; hình thành các điểm, các tuyến du lịch trên địa bàn; đầu tư xây dựng tương đối đầy đủ các hạng mục phụ trợ như: nhà hàng, điểm bán hàng lưu niệm, bãi đỗ xe…

Đề án “Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa người Dao, gắn với phát triển du lịch cộng đồng” tại địa bàn thôn Sơn Hải sẽ được thực hiện theo 10 dự án chuyên đề, gồm: Dự án sưu tầm, xuất bản cuốn sách Di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu của người Dao ở huyện Ba Chẽ; phục dựng, quay phim, chụp ảnh một số di sản văn hóa tiêu biểu của người Dao để làm tư liệu trình chiếu, giới thiệu cho du khách; khôi phục, bảo tồn và trình diễn dân ca, dân vũ của dân tộc Dao Thanh Y; Bảo tồn nghi lễ nhập đồng, nhảy lửa và cắn mảnh sành; dự án  khôi phục bảo tồn trích đoạn trò diễn chay trong lễ cấp sắc; khôi phục nghề truyền thống của người Dao Thanh Y; hỗ trợ cắt may trang phục truyền thống cho nam giới, phụ nữ, thầy cúng; xây dựng và duy trì hoạt động của đội văn nghệ truyền thống; khôi phục, bảo tồn lễ hội cúng Bàn Vương; Lễ cấp sắc của người Dao.

Tiến sỹ Bàn Tuấn Năng - Viện Văn hóa và phát triển, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh thay mặt tổ tư vấn thuyết trình về Đề án.

Sau khi nghe Tiến sỹ Bàn Tuấn Năng - Viện Văn hóa và phát triển, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh thay mặt tổ tư vấn thuyết trình về đề án; các nhà khoa học đã phát biểu tập trung làm rõ các vấn đề về tính hợp lý, cấp thiết của đề án; các giá trị nổi bật của di sản văn hóa người Dao và địa điểm bảo tồn; các mô hình thành công trong các lĩnh vực bảo tồn di sản văn hóa làng; dự báo tình hình phát triển trong tương lai….

Các nhà khoa học tham gia ý kiến vào Đề án.

 PGS. TS Vương Xuân Tình - nguyên Viện trưởng Viện Dân tộc học góp ý kiến về các ưu, nhược điểm của đề án; khả năng ứng dụng của đề án trong đời sống thực tế; những điều kiện tiên quyết đảm bảo cho sự thành công của đề án; chia sẻ kinh nghiệm một số làng dân tộc thiểu số đã bảo tồn, gắn kết với phát triển du lịch thành công trong cả nước.

Tiến sĩ Hà Việt Quân - Quyền Vụ trưởng Vụ hợp tác Quốc tế, Ủy ban Dân tộc khẳng định tính đúng đắn, thiết thực của Đề án, chia sẻ kinh nghiệm tổ chức lồng ghép các hoạt động bảo tồn di sản văn hóa tộc người gắn với quá trình phát triển du lịch tại một số quốc gia trên thế giới; Đề án cần bổ sung thêm thông tin về các bài thuốc gia truyền dân tộc Dao; các sản phẩm nghệ thuật, sản phẩm lưu niệm của người Dao.

Tiến sĩ Vũ Thị Hà - Bảo tàng Dân tộc học tham gia góp ý kiến về các ưu, nhược điểm của đề án, vấn đề trưng bày hiện vật của đồng bào Dao trong một không gian mở để tạo sự hấp dẫn cho du khách trong quá trình tìm hiểu khám phá; vấn đề đưa các nhóm dân ca, dân vũ người Dao biểu diễn văn hóa, văn nghệ tại bảo tàng dân tộc để quảng bá du lịch.

PGS.TS Bế Trung Anh - Phó Giám đốc Học viện Dân tộc, Ủy ban Dân tộc tham gia góp ý về các ưu, nhược điểm của đề án; các mô hình, cách thức sử dụng công nghệ 4.0 trong bảo tồn di sản văn hóa và quảng bá du lịch; bổ sung thêm các sản phẩm OCOP của địa phương.

Lãnh đạo các sở, ban ngành tỉnh tham gia ý kiến vào Đề án.

Đồng chí Phạm Ngọc Thuỷ - Giám đốc sở Du lịch tỉnh tham gia góp ý kiến về vấn đề xây dựng tour, tuyến du lịch có sự liên quan, kết nối với bản văn hóa dân tộc Dao; nâng cao chất lượng phục vụ đảm bảo nhu cầu thưởng thức của du khách trong quá trình tham quan tại địa phương.

Đ/c Ân Thị Thìn - Phó Trưởng ban Dân tộc tỉnh tham gia góp ý về chương trình, chính sách hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số trong quá trình ổn định và phát triển kinh tế theo hướng bền vững và công tác vận động người dân trực tiếp thực hiện, trực tiếp thụ hưởng những lợi ích do du lịch tại công đồng mang lại.

PGS TS Lâm Bá Nam và TS Lý Hành Sơn tham gia góp ý về việc phục dựng lễ hội cúng Bàn Vương, Lễ cấp sắc của người Dao.

Ông Đặng A Mản, người có uy tín tại xã Nam Sơn tham gia về nguyện vọng chung của cộng đồng người Dao.

Các ông Đặng A Mản, Đặng Vảnh Sồi - thầy Mo xã Nam Sơn tham gia góp ý về tính hợp lý, cụ thể và sức thuyết phục của  đề án; nguyện vọng chung của cộng đồng người Dao trong việc bảo tồn phong tục tập quán tốt đẹp phục vụ phát triển du lịch; mong muốn đề án sớm được triển khai thực hiện, đáp ứng nhu cầu về văn hóa tinh thần của người dân.

Quang cảnh Hội thảo khoa học. 

Phát biểu chỉ đạo Hội thảo, Tiến sĩ Vũ Thị Thu Thủy - Phó Chủ tịch UBND tỉnh trân trọng sự đóng góp ý kiến của các nhà khoa học; các Sở, ban ngành của tỉnh, các nghệ nhân, người có uy tín... Đồng chí Phó Chủ tịch UBND tỉnh mong muốn đề án tập trung xác định rõ mục tiêu bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa riêng, độc đáo của người dân tộc Dao; phấn đấu xây dựng thôn Sơn Hải, xã Nam Sơn trở thành điểm đến, kết nối với các tour tuyến điểm du lịch trên địa bàn tỉnh; UBND huyện Ba Chẽ lên kế hoạch, lộ trình đầu tư cụ thể, lồng ghép đầu tư cơ sở vật chất đề án với các dự án văn hóa của địa phương; kết hợp hài hòa việc bảo tồn văn hóa gắn với phát triển kinh tế, nâng cao đời sống của người dân, đổi mới tư duy làm du lịch qua đó phát triển kinh tế - xã hội địa phương; huyện Ba Chẽ và tổ tư vấn tiếp thu các ý kiến đóng góp và tổng hợp, bổ sung vào đề án, trình lên UBND tỉnh trong tháng 6 năm 2019./.